قالب‌های منطقی استدلال علی علیه السلام در جانشینی خود از منظر نهج البلاغه

اثبات جانشیی پیامبر گرامی اسلام 9 در قالب استدلال منطقی، امری است که در بیانات حضرت علی 7 در ضمن خطبه­ها و نامه­های ایشان در نهج­البلاغه قابل توجه است. حضرت در این مسئله به صرف ادعای حق جانشینی بسنده نکرده است، بلکه ادعای خویش را با مستندات کافی و استدلال­های قوی و منطقی همراه ساخته است. در این نوشتار تلاش شده است خطبه­ها و نامه­هایی که حضرت در آن­ها به مسئله خلافت پرداخته و در برابر مخالفین به شایستگی­های خویش احتجاج نموده­اند، بررسی و در قالب­های معمول و پذیرفته شده منطقی نشان داده شود. نتایج نشان می­دهد که ادله ایشان بر اثبات جانشینی خویش پس از رحلت پیامبر اسلام 9، علاوه بر استحکام مقدمات براهین، از ساختار و شکل منطقی صحیحی نیز برخوردار است؛ به گونه­ای که جای هیچ­گونه شبهه و تردیدی باقی نمی­گذارد. توانایی، شایستگی، خویشاوندی و توصیه­های پیامبر اسلام 9، مبنای استدلال­های ایشان قرار گرفته است. در رویارویی با مخالفین، حضرت از قیاس جدلی نیز بهره می­گیرد. هر چند در برهه­ای ­از زمان، مصالح جامعه اسلامی ایجاب می­کرد که حضرت برای پرهیز از تفرقه، طریق سکوت را برگزیند.